Tutum, Görüş ve Davranışların Kaynağı
İnsanlar başkalarını genellikle yaşına göre tanımalamakta ve değerlendirmektedir (Reinhold 1991). Bir insanın “sosyal değeri” toplumsal yararlılığı ile ölçülmektedir. Sağlıklı, zinde ve ekonomik açıdan bağımsız kişiler, hasta, yoksul ve bakıma muhtaçkişilerden daha olumlu değerlendirilir ve anımlanırlar. Böylece farklı tutum ve davranışlar ortaya çıkar. Şöyle diyebiriz: Biyolojik faktörlerin sosyolojik anlamları vardır (Rosenmayr & Rosenmayr 1978).
Tutum, canlı veya cansız bir nesne hakkındaki değerlendirmelerdir. Her tutum nesneyle bağlantılı olarak ortaya çıkan psişik bir eğilimdir. Olumlu veya olumsuz olabilir. Sosyal gruplara yönelik tutumlar olumsuzsa bunlara önyargı, soyut şeylere yönelik tutumlara (örneğin düşünce özürlüğü) değer yargısı diyoruz. Tutumların ortaya çıkmasına yol açan durumlar bir değerlendirme eğilimidir. Uyarıcı bir faktöre verilen tepkidir. Tutumlar, uyarıcı ve tepki arasındaki elementtir (Bohner 2002). Bilinç, duygu ve davranış süreçlerine bağlı olarak ortaya çıkan bu tepkiler, tutumları açıklamada kullanılan teorik bir modeldir ve doğruluğu kanıtlanmıştır (Rosenberg & Hovland 1960; Breckler, 1984).
Bir insanın biyolojik özellikleri (örneğin: engellilik, yaşlılık) onun sosyal statüsünü, sosyal ilişkilerini ve topluma katılım olanaklarını da etkilemektedir. Dıştan algılanan biyolojik nitelikleri ve sosyal durumları arasında bağlantı kurulmaktadır [Örneğin: Yaşlılık ve yoksulluk, yaşlılık ve hastalık vs.] (BMFSFJ 1998). Bu tür bağlantılar sosyal damgalamaya yol açmaktadır. Algılanan biyolojik özellikler ve algılanmayan psişik özellikler arasından kurulan bağlantılar genel tutumların ortaya çıkmasına yol açmaktadır (Rosenmayr & Rosenmayr 1978). Örneğin engellilik ve sosyal yetilerin yitirilmesi arasında kurulan negatif bağlantı, engelli insanlara “sosyal yetilerini kısmen veya tamamen yitirimiş birey” (Özürlüler İdaresi) damgasının vurulmasına yol açmıştır.
Sosyolojide tutum ve görüş arasında ayırım yapılır. Tutumlar, psikolojiktir ve sosyal alanlarla bağlantılıdır. Örneğin politik tutumlardan söz edilir. Görüşler ise daha ziyade bilinçli tasavvurlardır. Tutumları değiştirmek zor, görüşleri değiştirmek daha kolaydır. Çünkü görüşler, güncel konularla ilgilidirler (Hradil 1999).
Kaynak: Bohner, G. “Einstellungen” (S.266 – 318), Stroebe, W., Jonas, K. & Hewstone, M. (Eds.), Sozialpsychologie Berlin, Heidelberg, New York: Springer, (2002). Breckler, S. J. Empirical validation of affect, behavior, and cognition as distinct components of attitude, Journal of Personality and Social Psychology, 47, 1191-1205, (1984). Bundesministerium für Familie, Senioren, Frauen und Jugend. Frauen in der Bundesrepublik Deutschland. Stuttgart, Berlin, Köln: Kohlhammer, (1998). Hradil, S. Soziale Ungleichheit in Deutschland. 7. Aufl., Leske + Budrich: Opladen, (1999). Reinhold, G. Soziologie – Lexikon. München, Wien: Oldenbourg, (1991). Rosenberg, M. J. & Hovland, C. I. Cognitive, affective and behavioral components of attitudes (S. 1 – 14), Rosenberg, M.J., Hovland, C.I., McGuire, W.J., Abelson, R.P, & Brehm, J.W. (Eds.), Attitude organization and change New Haven, CT: Yale University Pres, (1960). Rosenmayr, L. & Rosenmayr, H. Der alte Mensch in der Gesellschaft. Reinbek bei Hamburg: Rowohlt, (1978).
